नेवा: एकता दिवस आवश्यकता थनिनिसें मन्त !

राजेन मानन्धर

हनेगु धइगु विजय खः, उकियात विजयोत्सव धाइ । व लडाइ त्याःगु जुइमा, वा दछितक म्वानाच्वनेफूगु जुइमा । तर हने दयेवं गाःपिनि थःत बलात्कार याःगु, थः बुत धकाः घ्वंस्याकूगु वा दनेहे मफयेक थुनां चुइकूगुयात नं उत्सवया रुपय् हनाच्वनी, न्ह्यइपुकाच्वनी, लयतायाच्वनी । अज्याःपिं गनं मखंसा स्वनिगलय् स्वयेमाः, उमित नेवाःत धाइ ।

येँयाः छगू अज्याःगु उत्सव खः गुकुन्हु झी दक्व मुनामानाः प्वाथंनिसेंया बल पिकयाः द्यः हे न्ह्यःने तयाः थः बूगु, थःगु पुर्खाया वंश र राज्यसत्ता नाश जूगु अले उकिया लिपाया घटनाक्रमय् बुलुहुं बुलुहुं थःगु जाति हे सत्तापाखें च्यूत जूगुयात लसताया हर्षबढाइया लिसें हनाच्वनी, हनाच्वना । पंचायतं प्रजातन्त्रयात क्वत्यःबलय् नेवाःतयसं हंगु नं न्यना जक तयागु, उकुन्हु पहिचान विरोधी संविधान वःबलय् नेवाःत स्वकु तिंन्हुयाः दीपावली याःगु थःगु मिखां हे स्वयेखन ।

छकः ला रंगशालाय् वःपिं लखौंलख नेवाःत छकलं वयाः नेवाः राज्यया ह्यांगु ध्वाँय् ब्वयेकूगु हे खः, ब्वय्कूपिन्त स्वयाः लापा थाःगु हे खः । थ्व न्हयदँ दुने उलिमछि राजनीतिक थथ्याःक्वथ्याः वल, गबलें हे उकियाबारे न नेवाःतयत उमिसं सुसूचित यात, न आः ह्यूपाः धुंकाःया परिस्थितिइ थःपिं गुकथं न्ह्याःवनेमाली धकाः सहलह हे यात ।

नेवाः राज्य हे वयेधुंकू थें, थः झण्डावाल गाडीइ फरफर यानाः चाःहिला थें झीगु हे न्ह्यःने न्ह्यःने वयाः झीत हिस्याः वयाच्वन । छु नेतृत्व धइगु थज्याःगु यात धाइगु ला ?

००० ००० ००० ०००

मेगु प्रसंग । स्वनिगः नेवाःतयगु आदिभूमि धकाः धयाच्वँच्वं थन नेवाःतयगु थःगु धायेगु लगभग छुं छुं ल्यं मदयेधुंकल । दक्व पिनें वयाच्वंपिं आप्रवासीतयगु जक जुयावन । झी नेवाःत उपिं वल, थःगु यानाकाल धकाः ल्हाः पालाः सराः हे जक बियाच्वना ।

म्हिगः मखु म्हीग मखु, दशकौं दयेधुंकल पिनें वःपिन्सं थन थः धइथे मन्त धाधां थनया प्राचीन बस्ती, मठ मन्दिर स्मारकत छगू निगू यायां पाःताः दयेकूगु नं । थः हे जन्मूमियात थुभनं स्वस्वखंक बलात्कार यात नं झी कविता च्वयाः अले भाषण यानाः नेवाःतयलागि ल्वाइपिं नेवाः नेतातयसं गनं छथाय् उकियाबारे त्याजीक सः तःगु खनेमन्त ।

सत्ताय् वनेगु धइगु झण्डावाल गाडिइ च्वनाः पुलिसत लिउलिउ न्ह्यःन्ह्यः तयाः रिबन चाःवनेत जक मखु । थःगु धइगु मेपिन्सं मयाःसा थःम्हं यायेत न्ह्यचिलेत नं खः । झीसं झी धाःपिन्त थ्यंमथ्यं दछितक पत्याः हे मजुइक मन्त्री नःगु स्वया । वया दक्वं याये लाः, तर नेवाःतयत थःगु थायबाय् सुरक्षित दु धइगु छता विश्वास बिइ मलाः ।

छम्ह जक छु, अज्याःपिं थन ग्वाःग्वाः दु, गुम्हस्यां थनया जनताया भोट कयाः त्यानाः सदनय् वा सरकारय् थ्यनाः नं जनताप्रति थःगु न्यूनतम जिम्मेवारी पुमवंकू ।

पशुपतिइ वइपिं तीर्थालुतयत थाय् मछिन धकाः द्वलंद्वः दँनिसें थःगु धइगु हे पशुपति धकाः ग्वलय् चाकःलिं च्वनाच्वंपिं नेवाःतय्त योजनावद्ध रुपं थना छ्वःगु च्यादँ दत । आः हाकनं मेगु चरणय् ल्यं दनिपिं नेवाःतयत नं थनाछ्वयेगु खँ वयाच्वन । थानकोटनिसें चापागांतक गन गन नेवाःतयगु सघन बस्ती दु अन अन लँ तब्या यायेगु धकाः खुलेआम नेवाःतयगु पैतृक सम्पत्तियात नामोनिशान मदयेकेगु गुगु योजना हयाच्वन उकिइ नेवाः नेतृत्वया छुं कथंया आपत्ति दुगु खनेमन्त ।

बरु छम्ह लिम्बु लँय् लँय् वयाः नेवाःतयत थथे सुम्क च्वनाच्वनेमते, छिमिगु जमिन छिमिगु अधिकार खः धकाः हाःवयाच्वन, नेवाःतयगु सः मदु । अज्याःपिं कर्पिनिगु दुःखय् दुःख मतायेकीपिं झीगु न्ह्यःने नेवाः नेता जुयाः दनाच्वन ।

हरेक हप्ता छथाय् कि छथाय् नेवाःतयगु छेँय् डोजरं क्वाइ, बछि थुनाथकी, कि हांनिसें मदयेका बिइ । छेँथुवाः लँय् च्वनाः ख्वयाच्वनी, उमिगु ख्वबिं नेतृत्व धाःपिन्त पुइमखु । नेवाःतयगु ख्वाःपाः ब्वयाः राजनीति यायेमाःपिनि नेवाःतयगु दुःखय् साथ बिइमाः धइगु मखु । ख्वाः तक हे नं ब्वः वये मछाः, मसिउ गनया गुलि नयातःगु दु, गन सुनां उमित अन न्ह्यःने तकं दंवनेमते धकाः आदेश बियाहयातःगु दु ।

थःगु पुख्र्यौलि छेँ थुंकाः नं मिखां ख्वबि हायेकेगु बाहेक मेगु छुं यायेमफुपिं नेवाःतय्सं थीथी पार्टीया नेवाः नेतातयथाय् हारगुहार धाःवन, हालाः क्यन, ख्वयाः क्यन तर सुं नेवाः नेता नं दनामवः — न माओवादीं थ्व पनेफत, न नेपाली कांग्रेस, न एमाले हे दनाः थन कमसे कम मोटर स्वयाः भोटर महत्वपूर्ण खः, नेवाःतयत तंचायेकेगु ज्या यायेमजिल धकाः सुं नं दनामवः ।

माओवादी नेवाः नं मन्त, कांग्रेसी नेवाः नं मन्त, एमाले नेवाः नं मन्त । नेवाःत पार्टीइ वनेगु धइगु व पार्टीपाखें नेवाःतयगु हकहितया लागि ल्वायेत मखु, उमित माःबलय् नेवाःतयगु गःपः उमिगु त्वाकलय् दिके यंकेगु जक खः धइगु उपिं नेवाःनेतातयसं प्रमाणित जक यात । मेपिं ला मेपिं, नेवाःतयगु हकहितया लागि धकाः नेवाःतयगु पार्टी दयेकूपिं नेपाः राष्ट्रिय पार्टी तकं थ्व मुद्दाय् पत्याः मजुइक सुम्क च्वनाबिल ।

नेवाःत स्वयम् हे नेवाःतयगु घालय् परपीडक जुयाः स्वजक स्वयाच्वन । माःथाय् माःगु पहल याःगु खनेमन्त । याःगु जूसा नेवाःतयगु भूमि दुथाय् नेवाःतयगु हे पार्टी दुथाय् थथे न्हियान्हिथं डोजरया अतिक्रमण जुइला ? आखिर सत्ता परिवर्तन जुलकि मन्त्री नयेत उखेंथुखें ब्वाँय् वनीपिं छथ्वःचा नेवाः नेतात नं नेवाःतयत माःबलय् बुँख्याचा पार्टी हे जक साबित जुल ।

थज्याःगु अवस्थाय् आखिरय् पीडित पीडित जक मुनाः छुं याना हे क्यनेमाल धकाः पुस २० गते स्वनिगः बन्दया घोषणा यात । शायद थ्व हे जुइ नेवाःतयसं थःगु मुद्दाय् सरकारया ध्यान सालेत बन्द याःगु, सर्वोच्चया निर्णय धुंकाः । थ्व हे इलय् नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिया पत्रकार सम्मेलन जुल, कथित नेवाः एकता दिवसया, रंगशाला जायेकागु दिं लुमंकेगु दिवस । स्वनिगलय् मनूत थःगु थायबाय्या ठेगान यायेमखनाः फल्चाबाय् जुइगु अवस्था वयाच्वंबलय् छथ्वः थः नेता खः धका क्यनेमालाः, थःगु भाषण न्यंकेमालाः यायेत्यंगु थ्व ज्याझ्वलं मनूतय्गु ध्यान सालेमफुत ।

थ्व ज्या निष्प्रभावी व ज्याख्यलय् मदुगु धकाः ला न्हापा हे खँ न्यनेधुंकूगु, उकिं अन ज्याझ्वलय् मेच हे लायातःसां बछि बछि जक हे जाइगु । पत्रकारतयत ध्यानाकर्षण यायेत हे जुइ, विज्ञप्तिइ गैरन्यायिक सडक विस्तार विरुद्धया बन्दय् संघर्ष समितिपाखें सक्रिय समर्थन यानाच्वना धकाः च्वयातल । मनूतयसं थ्व हे थुल कि थम्हं आयोजना मयाःसां समर्थन दइ, उकिया मातहतय् च्वंगु घटकतय् कार्यकर्तात सतकय् कुहांवइ, वन्द सफल याइ ।

तर यथार्थय् अथे मजुल । समितिया ग्वम्ह कार्यकर्ताया छेँ वनीगु जुल व ला मसिल तर समितिया पाखें धकाः निम्ह प्यम्ह ख्वाः ब्वयेमंदुपिं नेतात वयाः दनेगु अले फोटो कायेकाः फेसबुकय् अपलोड यायेगु स्वयाः मेगु सार्थक उपस्थिति तकं मजुल, सक्रिय समर्थन धइगु थःगु हे खँग्वःया बेइज्जत यानाः बानिथाय् थ्यंबलय् उपिं नं वन । नां धाःसा देय् दयेकीपिं, अझ मेपिन्सं थःगु यानातयेधुंगु झीगु धयाच्वनागु देय् उमिगु पञ्जां लाका हयाः थन हानं स्वराज कायम यायेगु, तर ज्या धाःसा सिन्का छपु हे त्वमथुलेगु । थन सीदत कथित संघर्ष समितिया हैसियत, अले अन धिसिलाक्क फ्यतुनाच्वनीपिं थःथम्हं नेता धयाजुइपिनिगु सक्कलीगु चरित्र ।

मबीम्ह बुरिं बुधबार अपसं च्वना धाइ, मयाःम्ह नेतायात बासा लायाः सःतूसां याइमखु । सरकार दयेकेत भूमिका म्हितेगु ध्वांस त्वःतीपिं नेवाः घटकतयसं गनं छथाय् निगू मिनेट तक सवारी पनेगु भूमिका म्हिताः क्यनेमफुत । दक्व दक्व आखिर धुँया छ्यंगुलिं न्ययातःपिं ध्वंचात जक जुल ।

हलू धायेधुंकाः हानं छाय् कुतिं न्यायेगु ? मेगु ला मेगु, उकुन्हु तिनि तःजिक अधिवेशन याना धकाः समाचार बिउपिं नेवाः देय् गुथिया केन्द्रीय समितिइ हे जक नं ४९म्ह दुजः दु । ग्वःम्ह गन कुहां वल नेवाःतयगु अस्तित्वया लागि, सुनां सिउसा लिपा लिसः बियादिसँ ।

बन्द सफल जुल मजुल लिपा मुल्यांकल याये, तर थ्व खँ स्पष्ट जू कि गन गन सफल जुल व दक्व स्थानीय पीडिततयगु सक्रियतां सफल जुल । नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिया घटकतयगु किचलं मखु ।

नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिया झिगू मूसंस्था अथवा घटकत — १) नेवाः देय् दबू २) नेवाः राष्टिय मुक्ती मोर्चा ३) नेवाः देय् गुथि ४) नेवाः मुक्ति मंकाः दबू ५) नेपाल लोकतान्तिक नेवाः संघ ६) नेवाः जागरण मंच ७) नेवाः ल्यायम्ह न्ह्यलुवा ८) ज्यापु महागुथि ९) ज्यापु समाज, यल १०) लोकतान्तिक नेवाः दबू — अले लिपा स्वाःवःगु मेमेगु स्वंगू प्यंगू संस्था — नेपाल खड्गी सेवा समिति, बौद्ध बिहार संघ इत्यादि संस्थाय् नं नेवाःतयगु निंतिं नवाइपिं झिम्हया ल्याखं तकं मनू मदुगु थनया नेवाःतयसं वाः चाल ।

संस्थाय् दुने च्वनाः जनताया लागि छुं यायेम्वाःसां थःथवय् घोराघोर जूगु खबर न्यने दयाच्वन, थः मयःपिन्त पितिन धइगु नं न्यनेदत । सुयात छु छु थःगु धाये मास्तिवः, व व थःगु, अले थः यःम्हेस्यां धकाः तःसां नस्वाइगु नाटक हे जक स्वयाच्वंगु जुयाच्वन नेवाःतयसं राज्य हइपिनिगु ख्वाःपातय् । झीगु मुद्दाय् झीलिसे दनेम्हाःपिं, झीत सान्त्वना, भरोसा भ्याःभचा हे बीमफुपिं मनू ख्वाःवःपिं बुँख्याःचातयत झीसं गबलय् तक थःगु ब्वहलय् तयाः उमिसं भाषण बीबलय् ल्हाः स्याक्क लापा थानाच्वनेगु ? थौंया न्ह्यसः थ्व हे खः ।

नेवाःत एकता माः म्वाः धाइगु स्वनिगः बन्दया झ्वलय् नेता धाःपिं ध्वंप्वालय् सुलाच्वंगुलिं हे क्यन । एकताया नामय् नेवाः सरोकारय् सरोकार मक्यनेनगु अले एकताया भाषण न्यनेत दक्वदिक्व त्वःताः उमिगु पालिक्वय् भ्वपूवयेमाःगु । उकिं आः थथे न्ह्यसः तयेमाल — आः छु जिमित अन छिकपिनिगु भाषणया लिउलिउ लापा थायेत जक सःतेगु ला ? अथे जूगुलिं धयाच्वना — नेवाः एकता दिवसया आवश्यकता थनिंनिसें मन्त ।

नेवाःतयगु पुस्तौंनिसेंया छेँ हे थुनाबिलं नं आन्दोलन यायेगु ला छु जनतां स्वस्फुर्त याःगु स्वनिगः बन्दतकयात नं छुं कथंया ग्वाहालि मयाइपिं थ्व नांजकया संघर्ष समितिया छुं अर्थ मदु । संघर्षया स मथूपिन्सं संघर्ष नां दुगु संस्था घानाच्वनेगु हे संघर्षशील जनताया निंतिं बेइज्जत खः । आः सघर्ष धइगु शब्द दुगु संस्था हे सुनां तयेगु सुनां मतयेगु धकाः जनतां निर्णय यायेमाल । करपिन्सं ध्वंलाःसा बरु म्वाःल धाये, थः हे मनूतयसं ध्वंलाःगु सह यायेफइमखु जनतां । – राजेन मानन्धर –